In mijn jeugd was gehoorzaamheid een gewoon ding. Niemand twijfelde aan het vaderlijke gezag. Mensen gehoorzaamden de overheid, ook al was er kritiek. Wanneer men in het huwelijksbootje stapte, beloofde men om elkaar trouw te zijn in goede en kwade dagen. Aan het breken van die trouwbelofte werd niet gedacht. Iedereen gehoorzaamde degenen die boven hem waren gesteld. Er was respect voor de politie en men benaderde met eerbied de leraar op school. Natuurlijk ging er veel mis, maar dat werd dan ook ervaren als iets dat mis ging.
Nu is men in onze tijd ook wel gehoorzaam, althans zo lijkt het, maar het motief is wel helemaal anders. Wanneer het nuttig is en het voordeel brengt, wil men graag gehoorzamen. Maar gehoorzaamheid, omdat het gezag fundamenteel is, is in onze generatie ver te zoeken. Ook in de gemeente zien we dat oudsten die het goed doen, respect ontvangen en een oudste die het minder doet, vaak wordt bekritiseerd en geminacht. Respect is er omdat iemand lief is of omdat men voordeel kan halen. De Bijbel spreekt daar echter heel anders over (1Petr.2:13-15).
Natuurlijk zijn er redenen te bedenken waarom dit allemaal anders is geworden. Er is veel misbruik gemaakt van gezag. Ook in de kerk hebben gezagsdragers hun gezag verlaagd tot macht en hebben sommigen alle grenzen overschreden. Vele kerkleiders hebben gezag uitgeoefend zonder zichzelf onder het hoogste gezag te stellen en zich te laten corrigeren.
Er is nog een reden waarom gezag tanende is. Gezag is vooral gericht op de juiste informatie om een probleem op te lossen. En dat vooral op korte termijn. En deze informatie is overal te vinden op internet. De jonge generatie is vaardig op dat internet. Daar is echter geen karaktervorming te vinden. Ook is er geen overzicht op lange termijn. Er is geen profetie op dat net. Het zijn meningen van mensen die allemaal zelf betrokken zijn en dus vanuit hun vooronderstellingen reageren. Daarom is Gods Woord zo belangrijk. Hemel en aarde zullen voorbijgaan, maar dat Woord blijft bestaan.
Om een goed inzicht te krijgen in wat gehoorzaamheid is, onderscheiden we drie fases.
Eerste fase: horen
Op een indrukwekkende wijze toont David hoe de schepping tot de mensheid “spreekt” (Ps.19:1-7). Het gaat wel zonder woorden, maar alles verkondigt Gods eer. Nadrukkelijk zegt hij dat deze “klank” over heel de wereld gaat. Doordat we verstand hebben gekregen, kan ook iedereen concluderen dat dit nooit vanzelf ontstaan kan zijn. Daarom zegt Paulus dat er niemand te verontschuldigen is als men God veracht (Rom.1:20).
Aan het kruis hangen twee misdadigers naast Jezus. Beiden horen het gejoel van de massa. Beiden horen ook de woorden van Jezus: “Vader vergeef hun want ze weten niet wat ze doen.” (Luc.23:34) Aanvankelijk spotten deze twee met de massa mee (Matth.27:14). Ze zijn keihard geworden door het harde leven. Nu staan ze voor de dood en de trots houdt hen staande. De afstand tussen hen en Jezus was bij beiden hetzelfde. Toch verandert er iets in een van hen. Hij gaat luisteren en de ander blijft steken in het aanhoren van woorden. Het ketst op hem af. De andere zwijgt en wordt stil.
De soldaten doen hun gruwelijke werk. Het is een routine. De hoofdman zorgt voor de orde in de chaos. Hij hoort het gejoel en voelt de haat. Hij hoort de kreten van de misdadigers en hij hoort ook de woorden van Jezus. Hij ziet Zijn majesteit. Het horen wordt bij hem luisteren (Marc.15:39).
Mensen die niet geloven dat God bestaat, horen wel klanken, maar herkennen Gods stem niet. Ook christenen kunnen vaak Gods stem wel horen, maar komen niet tot luisteren. Ze zijn zover afgedwaald en zo bezig met hun eigen leven, dat ze bezet gebied zijn. Hun geweten is dichtgesnoerd. Het dringt niet meer door.
Jezus citeert Jesaja en zegt: “Met het gehoor zult gij horen en gij zult het geenszins verstaan, en ziende zult gij zien en gij zult het geenszins opmerken; want het hart van dit volk is vet geworden, en hun oren zijn hardhorend geworden, en hun ogen hebben zij toegesloten, opdat zij niet zien met hun ogen, en met hun oren niet horen, en met hun hart niet verstaan en zich bekeren, en Ik hen zou genezen.” (Matth.13:14-15)
Tweede fase: Luisteren
In de tweede fase horen we dat wat gezegd wordt, over onszelf gaat. We worden aangesproken en we worden stilgezet. Ons geweten wordt levend en onrustig. Het veroorzaakt een soort onrust, of zelfs angst. Soms kan het hoop geven. Iemand zegt dan iets dat precies de kern van de zorgen en noden raakt. Er valt dan een antwoord in de put van ellende. Maar het kan ook anders gaan. Men kan in persoonlijke nood komen.
Dat overkwam de misdadiger toen hij de woorden van Jezus hoorde en Zijn heerlijkheid zag. Hij zag Jezus in de diepste nood en toch vol vertrouwen. Dat overkwam ook de hoofdman die de majesteit van Jezus zag en ineens drong het tot Hem door wie hij aan het kruis had genageld. Dat overkwam Judas toen hij zag hoe Jezus was veroordeeld. Hij ontdekte dat hij een onschuldig persoon had verraden. Hij had drie jaar met Jezus geleefd en alles gezien en gehoord. Het was niet verder gekomen dan klanken. Maar na zijn gruwelijk verraad, drong de werkelijkheid tot hem door. Hij kwam in diepe nood.
Het horen dat luisteren wordt, kan grote problemen opleveren. Er moet immers gehandeld worden. Het betekent concreet dat men zich moet omkeren. Er moeten vastgeroeste posities worden verlaten. Dat kan soms diep in het comfort snijden. Hier wordt de kloof tussen luisteren en gehoorzamen voelbaar.
Wanneer men luistert, kan men dus diep in nood komen. Daarom luisteren we vaak niet en blijft het bij lege klanken die we horen. We zoeken dan snel afleiding en vluchten in veel andere onbeduidende zaken. Als Gods Geest ons raakt, is er de diepe onthulling in ons hart. Dat vraagt om actie en dan gaan we gehoorzamen.
Luisteren en gehoorzamen zijn echter twee verschillende zaken. De kloof tussen luisteren en gehoorzamen, kan alleen overbrugd worden als we bereid zijn te lijden. De waarheid die is gesproken, moet van groter gewicht worden dan het lijden dat volgt indien we gehoorzamen. Wanneer men wegvlucht moet men de innerlijke stem gaan verdoven.
Nicodemus behoorde bij het Sanhedrin. We weten niet of hij heeft meegedaan met de opstand tegen Jezus. Wel weten we dat horen bij hem luisteren werd. Midden in de nacht gaat hij naar Jezus voor een gesprek. Hij wordt diep aangeraakt door Jezus’ woorden. De druk van het Sanhedrin is erg groot en hij blijft een verborgen gelovige. Totdat Jezus sterft. Dan kan hij niet langer verborgen blijven. Hij begraaft Jezus en daarmee verontreinigt hij zich zodat hij aan het Paasfeest niet mag deelnemen (Joh.19:39). Zijn luisteren wordt gehoorzamen. Hij wordt een volgeling van Jezus.
Dat lijden kan allerlei vormen aannemen. Soms betekent het dat men ernstige fouten moet goedmaken. Dat kan dan veel geld en tijd kosten. Vaak betekent het dat wanneer je in actie komt, mensen anders naar je gaan kijken, of zich van je afkeren. Ook kan het zijn dat je je veel moet ontzeggen wat je dierbaar is. De welvaart heeft ons oneindig veel vluchtwegen gegeven. Lijden is voor God veelal het enige instrument om mensen stil te zetten en hen te laten gehoorzamen. Genieten en kiezen voor het gemak, is het devies van onze tijd.
Derde fase: Gehoorzamen
Gehoorzamen is dus de volgende fase, na horen en luisteren. De waarheid in de tweede fase is zo overtuigend geworden dat er daden gaan volgen. De overgang tussen horen en luisteren gaat meestal buiten onze inspanningen om. We worden getroffen door woorden. De brug tussen luisteren en gehoorzamen moeten we echter zelf betreden. We moeten dieper gaan onderzoeken en vaak veel achterlaten dat ons dierbaar is of ons (schijn)zekerheid geeft. Wanneer we dus over gehoorzaamheid spreken, gaat het over geloofsgehoorzaamheid (Rom.1:5). God heeft gesproken en Zijn Waarheid wordt nu de basis van onze levenswandel.
Dat is echter niet eenvoudig. Velen hebben, in een hoogtepunt van hun leven, ja gezegd tegen een partner. Met grote toewijding zegden ze elkaar de mooiste woorden. Ze deden het voor Gods aangezicht en aanvaardden Gods ontwerp over het huwelijk. Het lijden was op dat moment totaal buiten het gezichtsveld. Na jaren van huwelijk gaat men ineens scheiden. Hoe kan dat? Wat is een woord dan waard? Waarom wordt men ongehoorzaam? Het komt omdat men het lijden als een catastrofe ziet. Men ziet niet in dat God iets wil doen aan je karakter. Salomo zegt: “Zoals men ijzer met ijzer scherpt, zo scherpt de ene mens de ander.”(Spr.27:17) De welvaart heeft zo de huwelijken kapot gemaakt. De kinderen lijden daardoor en worden zelf ongehoorzaam aan Gods wegen.
Petrus volgt Jezus tot in de rechtszaal. Wanneer omstaanders hem opmerken, ontkent hij dat hij een volgeling van Jezus is. Hij verloochent Jezus driemaal. Hij is nochtans een bewogen man die Jezus van harte liefheeft. Maar de angst verlamt hen, zodat hij niet gehoorzaam kan zijn. Wanneer de haan kraait, weent hij bitter. Later maakt Jezus hem Gods plan met zijn leven bekend (Joh.21:18). Petrus is daarna gehoorzaam geweest tot de dood.
Judas heeft drie jaar samen met Jezus doorgebracht. Hij heeft alles gezien en gehoord zoals de andere discipelen. Het bleef bij hem horen en luisteren was er niet bij. Hij had een innerlijk plan. Hij diende een andere heer. Toen Jezus veroordeeld was, werd het bij hem ineens luisteren. Hij werd geraakt door het feit dat Jezus onschuldig en barbaars werd behandeld (Matth.27:4). Hij werd krankzinnig van angst en wilde de brug van lijden niet opgaan. Zijn reputatie was voor hem te belangrijk. Dus pleegde hij zelfmoord. Hij luisterde, maar gehoorzamen was een brug te ver.
Als luisteren geen gehoorzamen wordt, ervaart men het leven met God als te zwaar. Het beperkt je in je eigen wil, zo lijkt het. Zo gaan echtparen uit elkaar. De nood van de kinderen en de partner die men veroorzaakt, negeert men, het geweten wordt dichtgesnoerd. Onze generatie kiest voor comfort en men ontloopt te vaak het lijden. Zo wordt de brug naar gehoorzaamheid kapotgeslagen. Jezus bracht eeuwige redding door de brug van gehoorzaamheid over te lopen. Het kostte Hem Zijn kostbare leven. Hij bracht ons door Zijn gehoorzaamheid eeuwige redding (Hebr.5:8-10).
